Geheim
Het oorlogsverhaal van mijn vader
Auteur: Leoni Jansen
Boekvorm: paperback met zwart-wit illustraties
Pagina’s: 224
Uitgever: de Kring
Uitgebracht: januari 2013
ISBN: 978.94.9156.706.3
Bespreking:Ieder mens kent in zijn/haar leven van die momenten dat je het gevoel hebt dat je iets móet doen, zonder dat je precies weet waarom. Je hebt wel diverse argumenten, maar de juiste verklaring openbaart zich pas als je gehoor geeft aan die drang. Dit overkwam ook zangeres en regisseur Leoni Jansen. Op een bepaald moment in haar leven voelde ze het verlangen opkomen om een pelgrimsreis naar Santiago de Compostella te ondernemen. Tijdens die tocht merkt ze opeens dat ze niet langer alleen loopt, haar overleden vader blijkt haar gezelschap te houden. Deze bijzondere ervaring is het begin van haar speurtocht naar het oorlogsverleden van haar vader. Dat verleden was tot dan toen tamelijk onbekend voor haar, want veel meer dan dat hij “fout” geweest was, had hij haar niet verteld. Terwijl haar zoektocht vorderde, ontstond geleidelijk aan het verlangen om uiting te kunnen geven aan haar gevoelens. Een heel persoonlijk en aangrijpend verslag kreeg vorm in het boek “Geheim. Het oorlogsverhaal van mijn vader.” en is onlangs verschenen bij uitgeverij de Kring. Inmiddels heeft Leoni ook een muzikale voorstelling gemaakt, waarmee ze de komende tijd in de theaters te zien zal zijn.
Het boek kenmerkt zich vooral door de openhartigheid en de kwetsbaarheid, waarmee de auteur zich opstelt, maar ook door de onderliggende ladingen. In 1942 trad Wim Jansen, de vader van Leoni, in dienst bij het Duitse leger en werd ingedeeld bij het “Afrika-korps”, een legereenheid, die diende in Noord-Afrika onder leiding van veldmaarschalk Erwin Rommel. Als soldaat van het Duitse Pantsergrenadier regiment vocht hij in Tunesië, waar hij gevangen genomen werd door de Amerikanen. Het onderzoek bracht voor Leoni een aantal verrassende ontdekkingen met zich mee, want zo bleek haar vader tijdens zijn gevangenschap naar Amerika te zijn gebracht, waar hij werkte op de katoenvelden. Bovendien werd hij na de oorlog bij aankomst in Nederland opnieuw gevangen gezet onder meer in Veenhuizen wegens collaboratie met de vijand, de Duitse bezetter. Aanvankelijk kan Leoni zich maar moeilijk een voorstelling maken van die verborgen levensfase van haar vader, ze heeft eerder het gevoel dat ze het verhaal van een vreemde aan het ontdekken is. Om toch zo dicht mogelijk bij dat verleden te komen, besluit Leoni om zijn spoor te volgen vanaf het begin dat haar vader dienst nam. Bijzonder is dan het fragment over het plastic figuurtje dat een Duitse soldaat uit het “Afrika-korps” voorstelt. Leoni heeft zo’n soldaatje gekocht en wanneer ze beschrijft hoe ze de onderdelen van elkaar losmaakt om vervolgens het figuurtje op de juiste manier in elkaar te zetten, is de symbolische lading voor de lezer onmiddellijk duidelijk. Immers, ook het leven van haar vader tracht Leoni stukje voor stukje te ontrafelen om vervolgens alle stukjes samen te voegen tot het ware verhaal van haar vader. Wanneer de levensschets uiteindelijk compleet is, biedt dat opluchting aan Leoni, omdat ze eindelijk inzicht heeft gekregen in haar vader en ze zich ook niet verantwoordelijk voelt voor wat hij gedaan heeft in de oorlog. Evenmin voelt ze schaamte, omdat het toch zijn eigen keuze was.
Maar “Geheim” is een boek dat meer omvat dan alleen het oorlogsverhaal van Wim Jansen. Aan de hand van de ontdekkingen reflecteert Leoni haar relatie met haar ouders en juist deze weerspiegelingen maken dit boek interessant en daarin komt ook haar kwetsbaarheid het meest naar voren. Ze raken aan de diepere inhoud van dit boek: de vader-dochter relatie en waardoor die beïnvloed wordt. Hoewel dochters meestal vaders oogappeltjes zijn, kan lang niet iedere dochter zich verheugen in een goede relatie met haar vader. Ook Leoni niet. Gaandeweg werd die relatie steeds slechter en Leoni vraagt zich af of dat alleen aan de oorlog te wijten is of dat de oorzaak wellicht al aan te wijzen is in de prille jeugd van haar vader. Daar zit een kern van waarheid in, want voor bepaalde handelswijze op latere leeftijd ligt de kiem meestal al in de jeugd. Daarom zal dit boek ook veel herkenning oproepen bij die dochters, die ook een relatie met hun vader hebben, die gebaseerd is op aantrekken en afstoten. Leoni heeft aangetoond door in het verleden te graven dat een andere relatie mogelijk kan worden. Bijvoorbeeld door het naar boven komen van haar jeugdherinneringen realiseert ze zich hoe eenvoudig de grens tussen goed en fout in negatieve zin overschreden kan worden. Dat weerhoudt haar om een oordeel te vellen over de keuze, die haar vader destijds heeft gemaakt. Die relatie hoeft niet per se ineens warm liefdevol te worden, dat kan niet altijd. Maar dat er wel meer begrip kan ontstaan voor de manier, waarop een vader omgaat met zijn dochter, is zeker. Door de confrontatie aan te gaan met zowel gevoelige kwesties als met haar eigen gevoelens heeft Leoni Jansen met “Geheim”een prachtig debuut gemaakt in de schrijverswereld.
Meer over de theatervoorstelling is te vinden op www.leoni.nl
Beoordeling: X X X X Zeer goed
Oorlogsboekenreviews 